Do końca maja 2017 r. z rejestru podatników VAT urzędy wykreśliły ponad 39 tys. podmiotów gospodarczych. W lutym fiskus rozpoczął weryfikację plików JPK_VAT pod kątem transakcji udokumentowanych fakturami wystawionymi przez podmioty, które nie są zarejestrowane jako czynni podatnicy VAT. Dokonanie transakcji objętej podatkiem VAT z podmiotem, który nie jest czynnym podatnikiem, gdyż został wykreślony z rejestru (ale nie jest tego świadomy i nadal wystawia faktury) może być uznane przez organy podatkowe za próbę wyłudzenia VAT. Dotyczy to także transakcji wewnątrz Unii Europejskiej w przypadku dokumentów wystawionych przez podmiot nie będący podatnikiem VAT-UE, czy też posługiwania się błędnym numerem NIP lub VAT-UE. Stąd bardzo ważne jest sprawdzanie, czy faktury kosztowe pochodzą od firm, które nadal figurują w rejestrze czynnych podatników VAT.

Organy skarbowe nie mają obowiązku informowania podatnika o odebraniu mu statusu czynnego podatnika VAT. „W sytuacji, gdy nieświadomy utraty statusu podatnika VAT przedsiębiorca, wystawi fakturę swojemu kontrahentowi, ten ostatni, gdy zaksięguje taką fakturę lub co gorsza – odliczy od niej VAT, może mieć poważne problemy, związane z solidarną odpowiedzialnością w VAT. Żadna firma nie może przecież odliczyć VAT od nieistniejącego podatnika, grożą za to dotkliwe sankcje. Dlatego tak bardzo krytyczne z punktu widzenia przedsiębiorcy jest posiadanie odpowiednich narzędzi informatycznych do wcześniejszej weryfikacji kontrahentów w bazach NIP oraz VIES” – zwraca uwagę Piotr Ciski, dyrektor zarządzający Sage w Polsce.

Konsekwencje podatkowe

W sytuacji gdy podmiot dokona zakupu od kontrahenta niezarejestrowanego jako czynny podatnik VAT i będzie chciał odliczyć podatek, urząd skarbowy może zakwestionować prawo do odliczenia, a nawet nałożyć 100-proc. sankcję z tytułu nieuprawnionego zawyżenia podatku do odliczenia. Także sprzedaż jest obarczona ryzykiem kar finansowych, jeśli transakcja objęta jest tzw. mechanizmem odwróconego obciążenia, a nabywca nie jest zarejestrowany w ewidencji VAT.

Kiedy podatnik może zostać wykreślony z rejestru VAT?

Art. 9 i 9a ustawy o VAT zawiera szeroki katalog przesłanek do wykreślenia podmiotu z rejestru podatników VAT. Wykreślane są podmioty, które nie istnieją lub w zgłoszeniu rejestracyjnym podały nieprawidłowe dane, bądź przez 6 miesięcy lub dwa kwartały nie złożyły deklaracji VAT, mimo iż mają taki obowiązek. Przyczyną wykreślenia może być także wystawianie faktur lub faktur korygujących, które dokumentują czynności fikcyjne, chyba że nastąpiło to w wyniku pomyłki, bądź bez wiedzy podatnika.

Wykreślenie może dotknąć także uczciwych podatników, którzy z różnych względów przez okres kolejnych sześciu miesięcy lub dwóch kwartałów złożyli tzw. deklaracje zerowe, czyli nie wykazali obrotu. Jeśli podatnik wyjaśni okoliczności, dla których nastąpiła taka sytuacja, np. związane ze specyfiką działalności, wówczas może uniknąć wykreślenia. Nie jest jednak jasne, czy to urząd powinien zwrócić się do podatnika w sprawie wyjaśnień, czy to podatnik ma ich udzielić przed upływem sześciu miesięcy niewykazywania obrotu. Kolejną przesłanką do wykreślenia z rejestru jest brak możliwości skontaktowania się z podatnikiem, co może wynikać m.in. z banalnego zaniedbania podatnika – jeśli ten np. zmieni dane adresowe lub numer telefonu i nie zgłosi tego faktu w urzędzie.

Warto także pamiętać, że powodem wykreślenia jest zawieszenie działalności na okres dłuższy niż sześć miesięcy. Po podjęciu dalszej działalności należy ponownie zarejestrować się jako podatnik VAT.

Sprawdzanie kontrahentów obowiązkiem przedsiębiorcy

Wiele emocji wśród przedsiębiorców budzi fakt, że przesłanką do wykreślenia z rejestru VAT może być podejrzenie ze strony urzędu, że podatnik wiedział lub miał uzasadnione podejrzenia, iż bierze udział w nierzetelnym rozliczaniu VAT w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Na podatniku spoczywa zatem odpowiedzialność za zachowanie należytej staranności i weryfikacji kontrahentów. Co jednak oznacza pojęcie „należytej staranności”?

To pojęcie zawarte w art. 17 ust. 2a ustawy o VAT, który dotyczy tzw. mechanizmu odwrotnego obciążenia. Wyjaśnione zostało 11 maja 2017 r. w odpowiedzi na interpelację poselską nr 11813. Według Ministerstwa Finansów podatnik powinien szczegółowo zweryfikować kontrahentów, jeśli pojawią się okoliczności budzące wątpliwości ze względu na ich nietypowość. Szczególnie należy zwrócić uwagę na podmioty, których działalność zarejestrowana jest w miejscu, gdzie brakuje oznak prowadzenia działalności mimo jej dużej skali lub brakuje tam zaplecza technicznego do jej prowadzenia. Wątpliwości powinny wzbudzać niemające ekonomicznego uzasadnienia częste zmiany dostawców i odbiorców w łańcuchu dostaw, czy nawet brak dążenia dostawcy do zawarcia długotrwałej współpracy handlowej. Przedsiębiorcę powinny również zaniepokoić krótkie terminy płatności w odniesieniu do rozmiaru transakcji, niskie, stałe i nienegocjowane marże dla większości firm w łańcuchu dostaw lub szybka wymiana handlowa i przekazywanie towarów bez ich magazynowania.

Biorąc pod uwagę znaczny zakres i wręcz niedostępność danych, jakie należałoby zdobyć przed podjęciem w pełni bezpiecznej transakcji, podatnicy nie są w stanie zweryfikować wszystkich przesłanek. Nie zmienia to faktu, że przyjęcie faktury wystawionej w celu wyłudzenia podatku nie chroni przed karami finansowymi, odpowiedzialnością osobistą przedsiębiorcy i księgowego oraz utratą statusu podatnika VAT. Obecnie wdrożony i działający już system kontroli podatników z pomocą Jednolitych Plików Kontrolnych pozwala fiskusowi wykrywać tego typu transakcje, co jest jednoznaczną wskazówką do wskazania podatnika do kontroli.

Jak zweryfikować kontrahenta?

Ministerstwo Finansów udostępniło Portal Podatkowy, który pozwala zweryfikować kontrahentów poprzez podanie numeru NIP. W portalu można sprawdzić status podatnika, a otrzymaną informację wydrukować i zachować na wypadek kontroli. Bardziej angażującą metodą jest kontakt z urzędem skarbowym i uzyskanie zaświadczenia, bądź kontakt telefoniczny w celu potwierdzenia statusu kontrahenta. W przypadku transakcji wewnątrzwspólnotowych można sprawdzić status podmiotu w bazie VIES udostępnionej przez Komisję Europejską. Należy wówczas podać numer VAT-UE podatnika. Są to jednak bardzo czasochłonne i przez to nieefektywne metody, szczególnie w sytuacjach gdy firmy przeprowadzają znaczną liczbę transakcji. Łatwiejsze do wykorzystania są rozwiązania zintegrowane z systemami finansowo-księgowymi z wbudowaną funkcjonalnością do sprawdzania statusu kontrahenta w bazie NIP i VIES.

Jeśli przedsiębiorca nie przeprowadził weryfikacji kontrahentów przed dokonaniem transakcji, może dokonać tego poprzez platformę e-Audytor. Weryfikując poprawność merytoryczną oraz techniczną pliku JPK_VAT załadowanego na platformę można także zweryfikować wszystkich kontrahentów jednocześnie, by sprawdzić ich status jako podatników VAT jednocześnie w bazie NIP oraz VIES. Platforma automatycznie pobiera listę kontrahentów z pliku JPK_VAT, zapamiętuje ją i aktualizuje. Dane wszystkich podmiotów są aktualizowane regularnie, a przedsiębiorca może sprawdzić, kiedy przeprowadzona była najnowsza aktualizacja. Dane można eksportować, uzyskując w ten sposób potwierdzenie weryfikacji kontrahentów, które można przedłożyć w razie kontroli.

Więcej informacji i kontakt z zarządemSage:

Katarzyna Kopka: katarzyna.kopka@mondaypr.pl, tel. 735 938 504

Patrycja Polakiewicz-Sobczuk: patrycja.polakiewicz-sobczuk@mondaypr.pl, tel. 532 753 385

Sage jest liderem na rynku zintegrowanych systemów finansowo-księgowych i kadrowo-płacowych, wspierający przedsiębiorców na całym świecie. Trzydzieści lat temu sama rozpoczynała jako niewielka brytyjska firma, a teraz zatrudnia ponad 13.000 pracowników, którzy w 23 państwach obsługują miliony przedsiębiorców, będących motorem światowej gospodarki. Sage zmienia oblicze i upraszcza rachunkowość w firmach stosując błyskotliwe rozwiązania opracowane we współpracy z prężnie działającymi przedsiębiorcami, właścicielami firm, handlowcami, księgowymi, partnerami i programistami. Jako spółka ujęta we wskaźniku giełdowym FTSE 100, aktywnie wspiera środowiska lokalne i angażuje się w zmienianie świata poprzez filantropijną działalność Fundacji Sage. Grupa jest autorem pierwszego na świecie czatbota księgowego SagePegg i aktywnie rozwija technologie sztucznej inteligencji i analityki danych na potrzeby biznesu.

Sage– lider na rynku zintegrowanych systemów finansowo-księgowych i kadrowo-płacowych, wspierający przedsiębiorców na całym świecie www.sage.com